Franchising, iş büyümesi için denenmiş bir yol sunar—ancak dikkatli bir şekilde yönetilmesi kritik önemdedir. İster franchise veren (franchisor) olarak genişlemeyi planlayın ister franchise alan (franchisee) olarak yatırım yapın, hukuki riskleri anlamak ileride ciddi sorunlardan korunmanızı sağlar.

Franchise Verenler İçin Riskler

Kontrol Kaybı ve Marka İtibarı

• Franchise verenler, marka standartlarını korumak için franchise alanlara güvenir. Kötü yönetilen tek bir şube bile tüm ağı zedeleyebilir.

• Franchise alanın hukuka aykırı hareket etmesi veya düzenlemeleri ihlal etmesi durumunda, franchise veren de hukuki sorumluluk ve itibari zarar riskiyle karşılaşabilir.

Uyum ve Sürekli Yükümlülükler

• Franchise verenler; eğitim, operasyon el kitapları, destek sağlama ve uyumu denetleme yükümlülüklerine sahiptir. Bu süreç çoğu zaman göz ardı edilir ve kaynak yoğun olabilir.

• Tüketici, iş hukuku veya rekabet hukukuna uygunlukta başarısızlık, yaptırımlara veya tazminat taleplerine yol açabilir.

Uyuşmazlıklar ve Fesih Karmaşıklığı

• Franchise sözleşmeleri çoğunlukla franchise veren lehine hazırlanır, ancak fesih konusu yüksek riskli hukuki bir alan olmaya devam eder.

• Ellis v John Benson Ltd [2025] kararında doğrulanan dürüstlük/good faith yükümlülüğü, adil olmayan davranışların feshi hukuka aykırı hale getirebileceğini ortaya koydu.

Franchise Alanlar İçin Riskler

Yüksek Başlangıç Yatırımı ve Gizli Maliyetler

• İlk ücretler ve sürekli ödenen royaltiler oldukça yüksek olabilir ve kârlılığı zorlayabilir.

• Gizli pazarlama kesintileri, zorunlu tedarikçi farkları veya açıklanmayan ek maliyetlere dikkat edin.

Sözleşmesel Kısıtlamalar ve Yenileme Şartları

• Sözleşmelerde rekabet etmeme maddeleri, kısa yenileme süreleri veya belirsiz çıkış şartları yer alabilir—genellikle franchise veren lehine.

• Erken çıkış, ağır mali yaptırımlar doğurabilir; bazen franchise verenin kaybını azaltmadıkça tüm franchise ücretlerinin ödenmesi gerekir.

Bağımlılık ve Sınırlı Esneklik

• Franchise alanlar, franchise verenin sistemini yakından takip etmek zorundadır—yenilik yapma veya yerel ihtiyaçlara uyum sağlama alanı çok dardır.

• Franchise verenin başarısız olması veya destek sunmaması, franchise alanı korumasız bırakabilir.

Açıklama ve Yanıltıcı Beyan Riskleri

• Birleşik Krallık’ta zorunlu açıklama rejimi yoktur; franchise alanlar, yanlış beyanlara karşı kendilerini korumak için bilgi ve garantileri dikkatle incelemelidir.

• Dikkat edilmesi gereken uyarı işaretleri: yüksek franchise devir oranı, gizlilik anlaşmaları (gag orders) ve aşırı franchisee değişimi.

Gerçek Hayattan Örnek: Vodafone Davası

2024’te bir grup Vodafone UK franchise alanı, pandemi sonrası açıklanmayan ve ağır komisyon kesintileri nedeniyle mali yıkıma uğradıklarını belirterek £120 milyonluk dava açtı.

• Uzlaşma girişimlerine rağmen Vodafone bazı sözleşmeleri feshetti.

• Bu olay, anlaşmazlıkların nasıl büyüyebileceğini, düzenleyici ilgiyi çekebileceğini ve ciddi itibar kaybı doğurabileceğini gösterdi.

Risk Özeti Tablosu

Sonuç

Birleşik Krallık’taki franchise sözleşmeleri karmaşık, çoğu zaman taraflardan birini kayıran ve gevşek şekilde düzenlenen bir ortamda işler.

👉 Çıkarlarınızı korumak için şunları yapın:

• Şeffaflık talep edin,

• Çıkış yollarını belirleyin,

• Karşılıklı yükümlülükleri netleştirin,

• Adil fesih şartlarını müzakere edin.

Sahin Legal Consultancy olarak, ister franchise veren olun ister franchise alan, sözleşmelerinizi hazırlarken, durum tespiti yaparken ve işinizi korurken size destek sağlayabiliriz.